Đồng hồ kích thước lớn, đồng hồ công cộng tại Việt Nam

1. Lịch sử ra đời đồng hồ kích thước lớn, đồng hồ công cộng tại Việt Nam

Khác với những quốc gia lớn trên thế giới, đồng hồ kích thước lớn hay đồng hồ công cộng mới chỉ xuất hiện tại Việt Nam từ khoảng thế kỷ 19 cho tới 20. 

Không có nhiều nguồn sử liệu ghi chép rõ ràng về những cột mốc cụ thể liên quan đến các công trình đồng hồ công cộng tại nước ta, song theo nhà nghiên cứu Nguyễn Việt Cường ghi nhận trong cuốn “Hà Nội một thuở phố và người”, ta có thể phần nào đó xác định được những thông tin về các công trình đồng hồ kích thước lớn tại nước ta.

Cụ thể, theo cuốn sách này thì: “Ngày xưa, dân Đàng Ngoài chưa sử dụng đồng hồ vì những nhà truyền giáo phương Tây đến nước ta có mặt ở Đàng Trong sớm hơn. Dân Đàng Ngoài chia thời gian một ngày thành ba buổi: buổi sáng, buổi trưa và buổi tối. Muốn cụ thể hơn họ xác định thêm là nửa buổi sáng hoặc nửa buổi chiều, ban đêm được chia thành năm canh. Chỉ có nhà quan lại mới có đồng hồ nhưng là loại đồng hồ nước hoặc đồng hồ cát kiểu Hồi Giáo.

Sau khi đánh bại nhà Tây Sơn, nhà Nguyễn lên ngôi năm 1802, Nguyễn Ánh cho chuyển kinh đô từ Thăng Long và Huế, phá bỏ thành Thăng Long, xây lại thành mới nhỏ hơn và cho đặt một chiếc đồng hồ lớn ở cổng thành, trông ra đường Nguyễn Tri Phương ngày nay, vẫn là loại đồng hồ nước kiểu Hồi Giáo, có lính canh bên ngoài.

Những chiếc đồng hồ công cộng đã xuất hiện rất sớm ở Việt Nam

Khi gáo đồng đầy nước, rơi xuống đáy bể, người trực canh báo cho lính đánh trống biết là canh mấy để đánh trống báo giờ. Đây là chiếc đồng hồ công cộng đầu tiên của Hà Nội tính theo giờ âm lịch của Trung Hoa.

Năm 1882, trước lúc quân Pháp đánh chiếm thành Hà Nội, dân chúng vẫn còn nghe tiếng trống canh báo giờ. Người Pháp chiếm thành, đã phá bỏ nhiều công trình trong Hoàng thành để xây dựng trại lính, cả chiếc đồng hồ công cộng đầu tiên cũng bị phá bỏ.

Sau khi hoàn thành việc đánh chiếm Hà Nội vào năm 1883, người Pháp bắt tay ngay vào việc mở mang đường phố. Khu vực xung quanh Hồ Gươm được chọn để xây dựng khu trung tâm, đầu não của thành phố bao gồm các công trình phục vụ cho bộ máy cai trị và sinh hoạt của người Pháp. Bờ phía Đông của Hồ Gươm là tòa Đốc lý, tòa Công sứ, nhà Bưu điện, nhà máy Đèn…Bờ phía Tây là một nhà thờ Công giáo phục vụ cho sinh hoạt tín ngưỡng của giáo dân, đó là Nhà thờ Lớn Hà Nội trên phố Nhà Chung, được khánh thành vào đêm Noel năm 1887.

Một điều đặc biệt của Nhà thờ Lớn là ở tháp giữa, ngay dưới chân thánh giá có đặt một chiếc đồng hồ. Đúng 12 giờ đêm hôm khánh thành nhà thờ, nó gióng lên 12 tiếng chuông ngân vang làm các tín đồ Công giáo và con chiên biết giờ hành lễ, song đó là chiếc đồng hồ công cộng theo kiểu phương Tây đầu tiên tại Hà Nội. Mặt đồng hồ quay ra ngoài đường, ai cũng nhìn thấy, hơn nữa, đồng hồ này không tính theo giờ âm lịch của Trung Hoa mà tính theo giờ dương lịch theo múi giờ quốc tế GMT. 

Ngay cả ở Hà Nội, đồng hồ còn là vật dụng hiếm quý, nên Hà Nội chỉ có dăm cái đồng hồ công cộng để báo giờ cho dân chúng. Đầu tiên, vào năm 1905, một cái đặt ở đầu phố Hàng Đậu, gần đường dẫn lên cầu Long Biên, sau đó, một cái đặt trên nóc hãng Godard mà sau là Bách hóa Tổng hợp, nay là Tràng Tiền Plaza, một cái nữa đặt trên nóc hãng Anpo chuyên bán đồng hồ ở ngã bảy Cửa Nam và một cái đồng hồ gắn ở mặt chính ga Hàng Cỏ…

Tuy nhiên, chỉ duy nhất chiếc đồng hồ loại hai mặt tròn được người Pháp đặt chơ vơ giữa khoảng không gian rộng, nơi gặp nhau của các con phố Trần Nhật Duật - Phan Thanh Giản - Lương Ngọc Quyến - Hàng Muối - Hàng Chĩnh (nay là vị trí chân cầu Chương Dương) trên một cái cột gang với họa tiết rất tinh tế, là ấn tượng nhất đối với dân chúng Hà Nội. Vị trí cột đồng hồ này là một khoảng đất rộng kề bên một trục đường rất quan trọng của Hà Nội. Đó là con đường chạy dọc sông Hồng và có điểm rẽ vào khu phố cổ, cửa ngõ để vào nội thành.

Ngày đó, ngay phía dưới cột đồng hồ là bến tàu thuyền khá sầm uất, một của người Pháp, một của người Hoa và một là của hãng Giang hải Bạch Thái công ty của ông vua đường sông Bắc Kỳ Bạch Thái Bưởi. Ngay kề bên cái cột đồng hồ về phía phố Hàng Tre bây giờ, chính là tòa trụ sở của hãng với căn nhà ba tầng, tầng dưới bằng đá xanh. Đồng hồ đặt ở đây chính là để phục vụ cho những khách lên bến xuống thuyền xem giờ cho khỏi lỡ chuyến.

Từ sau vụ lụt năm 1925-1926, chính quyền khi đó mới đắp con đê chạy dọc sông và mở những cửa khẩu đi ra ngoài các bến bãi. Kể từ đó, quanh cột đồng hồ không còn là một bến tàu, thuyền sầm uất nữa và dần trở nên hoang vắng. Cái địa danh “cột Đồng Hồ” trở thành điểm hẹn của giới giang hồ, nơi diễn ra những vụ tỉ thí võ nghệ hoặc thanh toán lẫn nhau. “Một chọi một lên cột Đồng Hồ” trở thành một lời thách đấu. Thế hệ học sinh Hà Nội chúng tôi rất quen thuộc và cũng từng sử dụng cụm từ này. Đối với dân chúng Hà Nội cũ, khi nói đến địa danh cột đồng hồ là mặc nhiên nói đến địa điểm này.

Sau ngày tiếp quản Hà Nội, ngoài những đồng hồ công cộng có từ thời Pháp thuộc, vào khoảng từ năm 1960-1975, thành phố cho đặt thêm nhiều đồng hồ công cộng ở các địa điểm như: Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, chợ Hàng Da, Ngã tư Sở… Do không được chăm chút, lúc nhớ thì lên dây cót, lúc quên thì bỏ mặc, nên đồng hồ khi chạy, khi chết, lúc nhanh, lúc chậm và có khi mỗi mặt đồng hồ, kim lại chỉ một giờ. Cho nên hầu hết cột đồng hồ công cộng đều được dỡ bỏ vào khoảng cuối những năm 80 để đi vào miền ký ức của những người Hà Nội già nua.

Riêng cây cột đồng hồ ở cạnh đê sông Hồng, đến khi thành phố xây dựng cầu Chương Dương vào năm 1983 mới bị dỡ bỏ. Khi thi công cầu Chương Dương, cây cột đồng hồ có từ thời Pháp đã được giám đốc Công ty Cầu 12 mang về cất giữ bảo quản nguyên vẹn trong kho vật tư.

Đến dịp hướng tới kỷ niệm 1000 năm Thăng Long Hà Nội, Công ty Cầu 12 xin bàn giao lại cây cột đồng hồ cổ đó cho thành phố, để đặt tại vị trí giao nhau giữa cầu và nút giao thông như chúng ta trông thấy ngày nay. Tất nhiên là trên cây cột cổ có hoa văn rất đẹp này là một chiếc đồng hồ chạy bằng pin mặt trời do chúng ta chế tạo.”

2. Những công trình đồng hồ công cộng nổi tiếng tại Việt Nam

Như vậy, có thể thấy, đồng hồ kích thước lớn hay đồng hồ công cộng theo kiểu phương Tây xuất hiện tại nước ta và được ghi nhận qua các văn bản lịch sử từ năm 1887 tại Nhà thờ Lớn Hà Nội. Bên cạnh đó, các công trình đồng hồ kích thước lớn cũng xuất hiện tại nhiều địa phương trên cả nước. Sau đây là các công trình nổi tiếng mà bạn có thể thấy rất quen thuộc:

2.1. Đồng hồ Bưu điện Thành phố Hồ Chí Minh

Bưu điện Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những công trình kiến trúc cổ kính và đẹp nhất tại Việt Nam, nổi bật với phong cách kiến trúc Gothic kết hợp với kiến trúc Pháp của thế kỷ 19. Đây không chỉ là một địa điểm du lịch nổi tiếng mà còn là một biểu tượng của Thành phố Hồ Chí Minh, thu hút hàng ngàn du khách mỗi năm.

Bưu điện Thành phố Hồ Chí Minh tọa lạc tại số 2, Công xã Paris, Bến Nghé, Quận 1, trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh. Công trình này được xây dựng trong khoảng thời gian từ 1886 đến 1891 dưới thời Pháp thuộc, theo thiết kế của kiến trúc sư Gustave Eiffel, người cũng là tác giả của nhiều công trình kiến trúc nổi tiếng khác trên thế giới, trong đó có Cầu Long Biên ở Hà Nội và Tháp Eiffel tại Paris.

Đồng hồ Bưu điện Thành phố Hồ Chí Minh

Kiến trúc của Bưu điện Thành phố Hồ Chí Minh là sự pha trộn giữa phong cách Gothic và phong cách kiến trúc Pháp, tạo nên một vẻ đẹp cổ kính, lịch lãm nhưng không kém phần trang trọng và ấn tượng. Công trình được chú ý đến từng chi tiết nhỏ, từ các cột đá hoa cương, mái vòm cao, đến những bức tranh tường và cửa sổ kính màu nghệ thuật.

Một trong những điểm nhấn đặc biệt nhất của Bưu điện Thành phố Hồ Chí Minh chính là chiếc đồng hồ lớn được đặt ở vị trí trung tâm của mặt tiền công trình. Đồng hồ này không chỉ có giá trị về mặt thẩm mỹ mà còn là biểu tượng của sự chính xác, độ tin cậy trong ngành bưu chính. Nó đóng vai trò như một nhân chứng lịch sử, ghi lại sự thay đổi và phát triển không ngừng của Thành phố Hồ Chí Minh qua nhiều thập kỷ.

2.2. Đồng hồ Bưu điện Hà Nội

Bưu điện Hà Nội, tọa lạc tại số 6 Đinh Tiên Hoàng, trước mặt Hồ Hoàn Kiếm, là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu và lịch sử tại thủ đô Hà Nội, Việt Nam. Không chỉ là một địa điểm giao dịch bưu chính quan trọng, Bưu điện Hà Nội còn là điểm thu hút khách du lịch nhờ kiến trúc độc đáo và chiếc đồng hồ cổ kính nằm ngay trên mặt tiền của công trình.

Bưu điện Hà Nội được xây dựng trong giai đoạn cuối thế kỷ 19, dưới thời Pháp thuộc. Công trình này không chỉ phản ánh phong cách kiến trúc Pháp mà còn mang dấu ấn văn hóa và lịch sử đặc sắc của Việt Nam. Nằm ở vị trí trung tâm của Hà Nội, đối diện với Hồ Hoàn Kiếm, Bưu điện Hà Nội không chỉ thuận tiện cho việc giao thương, liên lạc mà còn là một phần không thể thiếu trong bức tranh đô thị và văn hóa của thủ đô.

Đồng hồ Bưu điện Hà Nội

Bưu điện Hà Nội được thiết kế theo phong cách kiến trúc cổ điển Pháp, với những đường nét uốn lượn, trang nhã và đầy tinh tế. Công trình này được chú trọng tỉ mỉ từ kiến trúc bên ngoài cho đến nội thất bên trong, từ những cột trụ vững chãi đến mái vòm cao, tạo nên một vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm.

Đặc biệt, chiếc đồng hồ đặt tại mặt tiền Bưu điện Hà Nội là một trong những biểu tượng nổi bật của công trình này. Đồng hồ không chỉ thể hiện sự chính xác, một yếu tố quan trọng trong dịch vụ bưu chính, mà còn là điểm nhấn kiến trúc, góp phần làm tăng vẻ đẹp trang trọng và cổ kính của toà nhà. Được đặt ở vị trí cao, chiếc đồng hồ dễ dàng thu hút ánh nhìn của người đi đường và trở thành một điểm hẹn quen thuộc cho cả người dân lẫn du khách.

2.3. Đồng hồ công cộng tại Cầu Sông Hàn, Đà Nẵng

Cầu Sông Hàn tại Đà Nẵng không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo, nổi tiếng với khả năng quay 90 độ để cho phép tàu bè qua lại mỗi đêm, mà còn là nơi đặt một trong những chiếc đồng hồ công cộng đặc biệt của thành phố. Đồng hồ này không chỉ có ý nghĩa trong việc cung cấp thời gian chính xác cho người dân và du khách mà còn góp phần làm tăng vẻ đẹp và sự độc đáo của cầu Sông Hàn.

Đồng hồ công cộng tại Cầu Sông Hàn, Đà Nẵng

2.4. Đồng hồ trung tâm thành phố Cần Thơ

Đồng hồ trung tâm thành phố Cần Thơ, thường được biết đến với cái tên "Đồng hồ Hoa Lư", là một trong những biểu tượng nổi bật và đầy ý nghĩa của thành phố Cần Thơ, trung tâm của Đồng bằng sông Cửu Long. Đây không chỉ là một công trình kiến trúc có giá trị về mặt thẩm mỹ mà còn mang ý nghĩa lịch sử sâu sắc, góp phần làm phong phú thêm diện mạo đô thị và văn hóa của Cần Thơ.

Đồng hồ trung tâm thành phố Cần Thơ

Đồng hồ Hoa Lư được thiết kế với kiến trúc độc đáo, kết hợp hài hòa giữa nét truyền thống và hiện đại. Cấu trúc của đồng hồ bao gồm một tháp đồng hồ cao vút, được trang trí tỉ mỉ và tinh tế, phản ánh sự phát triển và sự kết nối giữa quá khứ và tương lai của thành phố Cần Thơ.

2.5. Đồng hồ thành phố Nha Trang

Đồng hồ thành phố Nha Trang là một trong những biểu tượng nổi bật của thành phố biển Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa, Việt Nam. Được đặt tại vị trí trung tâm và dễ nhận biết, chiếc đồng hồ này không chỉ giúp cung cấp thời gian chính xác cho người dân và du khách mà còn là điểm nhấn kiến trúc độc đáo, góp phần làm đẹp thêm cho quang cảnh đô thị của Nha Trang.

Đồng hồ thành phố Nha Trang

Đồng hồ thành phố Nha Trang được thiết kế với phong cách hiện đại, kết hợp với những yếu tố truyền thống, tạo nên một tác phẩm kiến trúc độc đáo. Chiếc đồng hồ được bố trí cao rõ rệt so với mặt đất, dễ dàng nhìn thấy từ xa và từ nhiều hướng khác nhau. Nó không chỉ hiển thị thời gian mà còn phản ánh tinh thần và bản sắc của thành phố biển Nha Trang.

Sự xuất hiện của các công trình đồng hồ công cộng cũng có thể xem là một sự khởi đầu cho quá trình chuyển mình của người dân thủ đô cho tới các địa phương khác. Ngày nay, các công trình này vẫn đang tồn tại, trở thành điểm nhấn thu hút sự yêu thích của người dân địa phương cũng như khách du lịch.

Trong số này, hai công trình đồng hồ công cộng tại mặt chính Ga Hà Nội và cột đồng hồ tại cầu Chương Dương hiện đang sử dụng bộ máy do Đồng hồ SEN cung cấp. Chính vì thế, nếu bạn đang có nhu cầu thiết kế, sản xuất, lắp đặt các mẫu đồng hồ công cộng, hãy liên hệ ngay với Đồng hồ SEN để được tư vấn nhé!